Việc nuôi cá dĩa là cả một hành trình đầy thử thách và niềm vui đối với những người yêu thích loài cá này. Ban đầu, họ chỉ cần học cách duy trì môi trường sống lý tưởng để cá khỏe mạnh và phát triển màu sắc rực rỡ. Nhưng khi cá trưởng thành và bắt đầu có dấu hiệu sinh sản, câu hỏi đặt ra là làm thế nào để hỗ trợ chúng sinh sản thành công, vừa để duy trì giống nòi, vừa để người nuôi có thể ngắm nhìn những đàn cá con đầy sức sống.
Sau khi đã thành công trong việc sinh sản, niềm đam mê của người nuôi không dừng lại ở đó. Họ bắt đầu mơ ước về việc tạo ra những giống cá mới, độc đáo và đẹp mắt hơn so với những gì đang có trên thị trường. Điều thú vị ở cá dĩa là chúng có khả năng lai giống một cách tự nhiên nếu đáp ứng đủ các điều kiện như một cặp trống mái và môi trường phù hợp. Vì vậy, người nuôi có thể chủ động trong việc lựa chọn những cặp cá phù hợp để tạo ra những lứa cá con với màu sắc tuyệt đẹp. Đó là lý do vì sao loài cá này có màu sắc và hình dáng đa dạng đến vậy.
Quan niệm cho rằng số lượng giống cá dĩa mới không bao giờ dừng lại là hoàn toàn chính xác. Chỉ cần một vài đột biến nhỏ hoặc sự thay đổi trong quá trình phát triển là đã có thể tạo ra những đặc điểm mới để khai thác trong việc lai tạo. Chính vì thế, bất kỳ người nuôi cá nào cũng có thể hy vọng thành công nếu họ kiên trì và may mắn.
Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về các đặc điểm di truyền của các giống cá dĩa, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu sâu và rút ra được những kinh nghiệm quý báu. Dưới đây là một số thông tin chi tiết về các nhóm gen phổ biến:
1) Gen trội (Cá dĩa bồ câu, cá dĩa trắng, cá dĩa ma):
- Cá dĩa bồ câu: Hầu như khi lai với bất kỳ loài cá dĩa nào, con cái sẽ thừa hưởng đặc điểm “tiêu đen” từ bố hoặc mẹ, khiến cho bồ câu thuộc nhóm gen rất trội. Đây là lý do mà “tiêu đen” vẫn tồn tại qua nhiều thế hệ.
- Cá dĩa trắng: Ngược lại, khi lai với loài khác, cá dĩa trắng thường áp đảo đặc điểm của loài được lai. Các con lai đời F1 thường không mang đặc điểm của cá dĩa còn lại, và đó là lý do dĩa trắng có gen trội.
Sản phẩm từ cặp Tuyết trắng (Snow white) X Da rắn (Snackskin) với đặc điểm: hoa văn của da rắn không xuất hiện nhưng có nền cam pha trắng và là chú cá duy nhất trong bầy với 14 vạch trên thân
2) Gen yếu:
- Cá dĩa vàng: Được coi là loại cá có gen yếu nhất. Khi lai tạo, chỉ có khoảng 15% số cá con mang đặc điểm của cá dĩa vàng, phần lớn cá con thừa hưởng gen của loài cá được lai.
Trong trường hợp bạn muốn tạo ra loại cá dĩa rắn vàng với nền vàng (goldensnack with gold base), bạn phải tiếp tục kết hợp cá con đời F1 ngược lại với dĩa vàng lần nữa, lưu ý chọn loại 14 vạch và lập lại các lần lai như vậy cho đến khi cá con đời F3 xuất hiện, mang hình dáng của loại da rắn vàng hoàn chỉnh và đẹp mắt. Cũng do quá trình lai tạo nhiều công phu này mà các loại như Leopard da rắn nền vàng (Golden Leopard Snackskin) và Leopard vàng (Golden Leopard) có giá rất cao.
3) Gen không ổn định:
- Cá dĩa da rắn: Đây là kết quả của sự đột biến từ cá xanh thông thường. Dòng cá này có gen không ổn định, khi lai cùng loại, cá con sẽ chia thành hai loại rõ rệt: loại 14 vạch (dòng rắn) và loại 9 vạch (đời trước).
4) Gen lặn:
- Cá dĩa chấm (leopard hay red spotted green): Khi lai tạo, đời F1 có thể mang những chấm tròn đẹp, nhưng qua các đời sau, nếu tiếp tục lai cùng dòng, các chấm sẽ biến mất và thay vào đó là các mảng màu đỏ. Điều này khiến cá dĩa chấm thuộc nhóm gen lặn, cần phải lai ngược lại với cá đời trước để duy trì chấm đẹp.
- Cá dĩa lam: Cũng thuộc nhóm gen lặn. Khi lai với cá bồ câu đỏ (Pigeon Blood), gen của cá lam (Blue Diamond) thường bị lấn át, với một số ít đặc điểm còn sót lại như vây xanh hoặc da hồng nhẹ.
Việc lai tạo cá dĩa không chỉ là nghệ thuật mà còn là khoa học, đòi hỏi sự kiên trì và hiểu biết sâu về gen di truyền để tạo ra những lứa cá đẹp và khỏe mạnh.